Frans Masereel

De Belgische kunstenaar Frans Masereel (1889-1972) zette zich in voor de sociale strijd van zijn tijd en onderschreef de communistische idealen, die de greep van het kapitaal op alle sectoren van het leven hekelden. In 1935 en 1936 maakte hij twee reizen naar de Sovjet-Unie om te zien of er in het Oosten wel degelijk iets nieuws aan de gang was. Dit boek beschrijft de lotgevallen van een vriend van het volk, aan de hand van zeldzame documenten en bronnen uit Russische archieven.

De in 1889 in Blankenberge geboren Frans Masereel ging al snel spijbelen tijdens de lessen Schone Kunsten in Gent om de mysteries van de stad beter te kunnen doorgronden, in het gezelschap van de etser Jules De Bruycker. In 1911 verhuisde hij naar Parijs, waar hij zijn tekeningen in de pers (Les Hommes du jour, Le Rire) publiceerde dankzij de tussenkomst van de journalist Henri Guilbeaux, en waar hij zich vertrouwd maakte met de houtsnede bij een leverancier van kunstenaarsbenodigdheden. Toen Masereel in 1915 naar Zwitserland trok om nuttig werk te verrichten bij het Internationaal Comité van het Rode Kruis, maakte hij kennis met pacifistische schrijvers (RenéArcos, Pierre Jean Jouve, Romain Rolland, Stefan Zweig). De oorlog alleen kon zijn bestaan niet rechtvaardigen door de soldaten te elimineren, dus stelde Masereel voor om de drama's ervan te graveren in de pacifistische pers (Demain, Les Tablettes, La Feuille) en in zijn twee eerste gegraveerde reeksen Sta op, doden en De doden spreken, die in 1917 werden gepubliceerd. Het jaar daarop bracht hij 25 beelden van de passie van een man uit, een beeldverslag zonder woorden in houtsneden over het thema klassenstrijd. Aangemoedigd door de schrijvers van Mitteleuropa om daarin voort te gaan, begon hij in het interbellum - parellel met zijn activiteiten als illustrator en uitgever voor Le Sablier - aan een reeks xylografische romans die we vandaag kunnen 'lezen' als een compromisloos verslag over een zieke samenleving, bedwelmd door vooruitgang en winst. Frans Masereel legde zijn beitel voorgoed neer in Nice waar hij in 1972 overleed.